آغازجلسه دوم
چکیده جلسه قبـل؛
*برنامه اسلام برای تکامل انسان (از مبدا تا مقصد) در سه بعد است، حوزه باورها، حوزه خلق و خوی، حوزه عمل اختیاری در جلسه قبل اصلا علم را اشاره نکردیم بخاطر آنکه علم به تنهایی عامل نجات نیست(بماهوهو)، اگر این علم به باورف به خلق وخوی، و در عمل اختیاری انسان خودش را نشان ندهد هیچوقت آن علم موجب رهایی و نجات نخواهد بود.
*اسلام در تمام حوزه های زندگی انسان رهنمودی برای ما دارد و ارتباط سیستمی بین این رهنمودها برقرار است. و نحوه ارتباط این ها با یک دیگر به یک شیوه خاص و حساب شده ای است .و این نگاه، اساس نظریه اندیشه مدون است.
-
دین چیست؟
در تعابیر قرآنی «دین» در دو مورد استعمال شده است:
-1 هرگونه اعتقاد به قدرتی غیبی، چه حق باشد و چه باطل: لکم دینکم ولی دین؛ دین شما برای خودتان، و دین من برای خودم.(کافرون، 6)
-2 خصوص ادیان الهی:اِن‌الدین عندالله الاسلام؛ در حقیقت، دین نزد خدا همان اسلام است.(آل عمران ،19)
در این بحث توجه ما به همان استعمال دوم لفظ «دین» است، که اختصاص به ادیان الهی دارد. این مفهوم از «دین» دارای سطوح و مراتب مختلفی است:
مراتب دین
دین نفس الامری؛ ( آنچه در علم الهی و مشیت ربانی برای هدایت انسان به سوی رستگاری وجود دارد، دین نفس‌الامری است. این نسخه رستگاری بشر در لوح محفوظ، حقیقتی عینی و واقعیتی ثبوتی است)
تــوضیـح؛
خداوند میدانست که می خواهد انسان را خلق کند، ماهیتش را می شناخت،و میدانست برای چه داد خلقش میکند، و خدواند مبدا و اغاز خلقت و منتهی خلقت انسان را می دانست،و راههای کمالی این انسان را هم میدانست. خدا در مرحله علم ربوبی ، خدا دررتبه سابق بر خلقت انسان، مبدا، مسیر و منتهی انسان را میدانست،آن مسیر در معلوم علم خدا نامش دین نفس الامری نام دارد.این دین نفس الامری نه ناظر به انسان خاصی است (چون هر انسانی در کل تاریخ و در هر شرایطی متولد بشود این ) بنابراین آن دین(مسیرمعلوم در علم ربوبی) به شرایط ربطی ندارد هر شرایطی که باشد آن هست، وحدت دارد تعدد ندارد.وقتی این توسط انبیا برای مردم بیان می شود،آنچه که برای مردم بیان می شود ما به ان می گوییم؛ دین مرسل.
تفاوت های بین دین نفس الامری و دین مرسل
الف) دین نفس الامری متعدد نیست ولی دین چندتا می شود و انبیای مختلفی می آید
ب) دین نفس الامری جهان شمول است ولی دین مرسل غیرجهان شمول است و عناصر وابسته به موقعیت در آن پیدا می شود.
توضیح بیشتر دربـاره دین نفس الامری؛
1.آیا «دین نفس‌الامری» متعدد است؟ آیا خداوند برای هر فرد یا گروه از افراد آدمی نسخه‌ای خاص برای رستگاری دارد؟ اگر آدمیان را حقایقی کاملاً متغایر با یکدیگر بدانیم که هیچ اشتراکی بین آنها نیست، یا چنین تمایزی را بین گروه‌هایی از انسان قائل شویم، می‌توانیم بپذیریم که خداوند برای هر فرد یا گروه، دینی خاص داشته باشد. ولی اگر افراد آدمی با تمام تفاوت‌های ظاهری از گوهری مشترک، طبیعت و فطرتی واحد برخوردارند، بدون شک «دین نفس‌الامری» نیز یگانه خواهد بود.
ادله نقلی و عقلی گواه صادقی بر درستی نظر دوم است و شاید «اِن الدین عندالله الاسلام» ناظر به همین نکته باشد. به دیگر سخن، تحلیل عقلی از آدمی وجود گوهری مشترک را اثبات میکند که ادله نقلی نیز بر آن مهر تایید می‌زنند: فطرت‌الله التی فطر الناس علیها؛ همان سرشتی که خدا مردم را بر آن سرشته است. (روم،30) ان الانسان خلق هلوعاً؛ به راستی که انسان سخت آزمند [و بی‌تاب] خلق شده است.(معارج، 19)
(دین نفس‌الامری) بی شک به همین گوهر مشترک نظر دارد و راه رستگاری را برای آن دربرمی‌گیرد.(4) پس ناگزیر دین نفس‌الامری امری یگانه و نسخه‌ای واحد است.
-2 آیا عناصر «دین نفس‌الامری» همگی جهان‌شمول و غیر وابسته به موقعیت و همه زمانی و همه جایی هستند؟ یا در بین آنها عناصر موقعیتی، وابسته به زمان و مکان و موقعیت خاص نیز وجود دارد؟
پاسخ این پرسش از بحث قبل آشکار است.
زیرا اگر گوهر آدمی یگانه وثابت و لایتغیر و دین نفس‌الامری ناظر به آن است، ناگزیر تمام آنچه در آن است (عناصر دینی) جهان‌شمول و ثابت خواهند بود و در آن حقیقت عینی نشانی از تغیر و تبدل وجود نخواهد داشت. یک مسیر یگانه برای تمام آحاد بشر در هر عصر و هر سرزمینی است.
-3 چگونه می‌توان به ساحت دین نفس‌الامری راه یافت و از آن نسخه‌ی شفابخش آگاه شد؟ سه راه برای این امر متصور است:
أ: این که خداوند بخشی از آن را اظهار کند، که انبیأ از این راه برخوردارند و برای آنها بخشی یا تمام این نسخه به شهود و وحی عیان می‌گردد.
ب : آنچه از طریق اول آشکار شده، بیان گردد و ما از طریق نقل به آن دست یابیم.
ج: عقل در پی کاوش‌های نظری برخی از عناصر آن را بیابد و بدان آگاه شود.
بنابراین، انسان‌های متعارف از دو راه عقل و نقل می‌توانند پی به «دین نفس الامری» ببرند و برای گروهی خاص راه وحی و شهود نیز گشوده است. بدون شک، طریق عقل و نقل امکان دارد با خطا مواجه شود، ولی شهود و وحی به معصوم، مصون از خطاست.