مدرسه حکمت

ثاقِبُ الفکر +حُرِّیةُ الفکر+شارِدُ الفکر

مدرسه حکمت

ثاقِبُ الفکر +حُرِّیةُ الفکر+شارِدُ الفکر

پیوندهای روزانه
  • ۰
  • ۰

*مدیریت روایات و طوایف


در این 12طائفه از نظر صلاحیت برای تمسک در سه گروه جای می گیرند

الف)معتبرند فی نفسه و مشکل سند ندارند (طائفه روایات  اول  و دوم)
ب)فی نفسه معتبر نیستند اما مورد عمل سیره چندصدساله علما است (طائفه پنجم)
ج) نه فی نفسه(سند) و نه بالغیر( نه عامل خارجی معتبرش می کند) معتبر نیستند (طائفه شش و نه و ده)


با این دسته بندی قهرا یکسری از طوائف ریزش میکند و از فرآیند استنباط می رود بیرون، فقط قسم اول و دوم باقی می ماند و باید ببینیم مقتضی این دو طائفه چیست؟

مقتضی اینها را در دو شماره و در سه خط خلاصه کردیم؛

مطلب اول؛

جواز استخاره ( به عنوان مجعول شرعی )، به معنای طلب خیر( طلب بهترین شکل ممکن از خدا) ، ممکن است در این فرآیند هیچ عملی انجام ندهد و فقط استخاره بگیرد و ممکن است که اعمالش را هم انجام دهد.


= یک مجتهد می تواند  در رساله خودش یک نهادی بنویسد به عنوان استخاره و به عنوان یک جعل شرعی( به شارع نسبت بدهد)  در رساله خودش قرار دهد و دستورات  این نوع استخاره(طلب خیر از خدا) را در رساله خودش هم بیاورد.


نکته؛ بحث سر جواز یا عدم جواز نیست، ممکن است عمل به دیگر طوائف جایز باشد ولی مجعول شارع نباشد ولی گروه اول و دوم به عنوان یک جعل شارع( در شریعت به ما رسیده که این عمل را انجام بدهیم) محسوب می شوند.


مطلب دوم؛


جواز الاستخارة بالرقاع او اخذِ قبضةٍ من السبحَة او الحَصی علی تامل فی بعضِها( به تسبیح و سنگ ریزه می خورد) – تامل ما در سنگ ریزه بیشتر از تسبیح است و همچنین تامل ما در تسبیح بیشتر از رقاع است.
استخاره با رقاع ، یک عمل جعل شرعی است و حجت است.

و لم یَثبُت من روایات الباب اکثر من ذلک بخصوصه( یعنی آن چیزی که مجعول شرعی است فقط همان دو طائفه هستند و بقیه جعلشان ثابت نشده است) و ان کان ذلک بفتح المصحف(قرآن) و نحوه( مثل فال حافظ)


= در فتح مصحف ما اصلا روایت نداریم مگر روایات ضعیف، و ما نمی توانیم بواسطه روایات ضعیف، به مشروعیت یک نهاد آن فتوا بدهیم.حتی قائلیم برای مشروعیت یک نهاد ( مثل استخاره و غیره) یک روایت کافی نیست ، باید چند روایت باشد که ما را به اطمینان برساند، بخاطر اینکه می خواهیم یک نهاد را وارد دین کنیم.چگونه یک روایت ضعیف که حتی نمی تواند یک مستحب را ثابت کند، بتواند یک نهاد را مجعول شرعی قرار دهد! ( فتامل)

= بحث قمار14 عنوان داشت که این بحث آخر بحث قمار می باشد. و می توانیم این بحث اسخاره را خاتمه بدانیم اما از انجائیکه استخاره یک امر اجتماعی تبدیل شده و خیلی از مردم و حتی بزرگان را به خود مشغول و درگیر کرده و حتی یک مسئله سیاسی و... تبدیل شده، علاقمندیم که جوانب این بحث را کمی گستره اش نمائیم.


در ختم این بحث، اموری را ذکر می کنیم.


الاول:حکم الاصل فی المسألة و الفحص عن اقتضاء روایات القرعة للمقام ( این مطلب مخصوص استخاره نیست بلکه موارد مشابه زیاد دارد)
در امر اول دنبال این هستیم که حکم مساله(استخاره ) را از نظر اقتضای قواعد و اصول( نه فقط عملیه بلکه فقه) ببینیم حکم استخاره چی هست؟
در همین امر اول روایات قرعه را هم آوردیم.


چرا امر اول مطرح می شود؟

بخاطر اینکه ما در طوائف گذشته فقط استخاره را از باب ادله خاص(روایات) بررسی کردیم و اگر یک مسئله اگر می خواهد به سامان برسد از لحاظ بحث فقهیش، یکی باید از ادله خاص بررسی شود و یکبار از طریق ادله عام بررسی شود.
ادله عام ( اصول عملیه و ضوابط و قواعدی که داریم را شامل می شود) (توضیحش را بعدا می گوید!
 همانطور که متوجه شدید ما در این طوائف، روایات قرعه را اصلا نیاوردیم درحالی که شاید کسی بگوید استخاره را می توان از طریق ادله قرعه ، مجعول شرعی دانست.و بواسطه ادله قرعه جواز استخاره را می توجه شویم خب اگر این طور باشد، ما امر اول را مطرح می کنیم، لذا همانطور که می بینید ؛ عنوان زدیم ؛لاول:حکم الاصل فی المسألة و الفحص عن اقتضاء روایات القرعة للمقام( للمقام نه فی المقام، چون روایات قرعه مال اینجا نیست)


= بعضی می گویند روایات باب استخاره همه اش ضعیف است در حالی که ما نشان دادیم بعضی از روایات ضعیف نیست.هرچند سخن ما این است که ما برای جواز استخاره دلیل خاص (بخصوصه)نمی خواهیم،ما ادله عامی که داریم اقتضا می کند استخاره جایز باشد.آیا واقعا دلیل داریم که کسی که می خواهد یک کاری کند و لای قرآن را باز کند ممنوع است؟ در حالی که چه اشکالی دارد(دلیل منع چیست؟)


= صاحب جواهر وقتی روایات باب استخاره را بررسی می کند و وقتی می بیند که ادله روایات خیلی اشکال دارد،می فرماید ما دلیل برای جواز به خصوصه نمی خواهیم ما ادله عامی داریم که دست انسان را در هر کاری باز می گذارد مگر اینکه دلیل شرعی بیاید!
سوال؛ کدام ادله عامی می تواند دست ما را باز بگذارد مگر منع شرعی بیاید؟

 الناس مسلطون علی مالهم و لهم، علی اموالهم،خب اگر اینطور باشد که ما ذلیلی برای استخاره نمی خواهیم حتی فتح مصحف
یا کل شی(البته شی را به افعال معنا نمی کند ولی چه فرق می کند که شی می تواند شرب توتون یا افعال باشد) لک حلال حتی تعلم انه حرام


فرق این دو روایت؛ الناس اصل لفظی درست می کند و مقید به زمان شک هم نیست ولی لک حلال اصل عملی درست می کند و ما هم گفتیم که ما در این بحث خصوص  اصل لفظی یا عملی ملاک نیست بلکه همه را می گیرد.

سوال؛


آیا می توانیم از اصل تسامح در ادله سنن استفاده کنیم و همان روایاتی که رد کردیم آنها را هم بیاوریم و دلیلی برای جواز استخاره بگیرم.

اگر از این اصل(ادله سنن) استفاده کنیم، میتوانیم از خاص هم می توانیم استفاده کنیم.میدانید که آقایا ن می گویند در ادله سنن در مستحبات را می شود تسامح کرد یعنی به روایات ضعیف هم فتوا داد مثلا به روایتی مثل همان ابوعلی عن یسع قمی افتح المصحف ... نمی خواهیم بگویم واجب است بلکه نهایتا می خواهیم بگویم مستحب است.
مرحوم صاحب جواهر بدش نمی آید که غیر از الناس مسلطون، کل شی و... بگوید از همان روایاتی هم که بخصوصه وارد شده از آنها هم ما استفاده بکنیم برای این باب منتها از باب ادله سنن.


صاحب جواهرمیخواهد بگوید اصلا باب استخاره کارش از باب مستحبات راحت تر است.در باب مستحبات ما قصد تقرب هم می خواهیم، اما در استخاره قصد تقرب هم نمی خواهیم لذا اگر مستحبات با روایت ضعیف ثابت می شود بطریق اولی جواز استخاره یا استحقاق استخاره با روایات ضعیف ثابت بشود.


*متن جزوه
لعل( تقریبا اطمینان دارم اصل مطلب برای جواهری است ما شاید این قول را قبل ایشان هم گفته اند) الاصل فی ذلک قول الفقیه الجواهری حیث قال بعد الاشارة الی انواع من الاستخارة:

...«لا بأس علی الانسان( اشکالی نیست بر انسان) فی تعرُّفِ الرشد و عدمه ( اگر بخواهد خیر یا عدم ان را بفهمد و بشناسد- مثلا یک کاری میخواهد انجام بدهد ولی مردد است- آیا این کار رشید ( به صلاح) است یا نه؟) بشیء من ذلک کله ( به یکی از این کارهایی که من گفتم- یعنی همان انواع استخاره از جمله همان فتح قرآن) ( نحوه استدلال صاحب جواهری») ضرورة ان له ایقاع فعله کیف اراد ( زیرا روشن است که برای انسان هست که کارش را هرجور بخواهد انجام بدهد و هیچ مانعی ندارد مگر اینکه ادله شرعی مانع انجام ان شود- پشت این سخن صاحب جواهر، این حدیث خوابیده است که الناس مسلطون علی اموالهم) و منه( از جمله مقتضی این کیف اراد، وقوع فعل بر مقتضی این امور- یعنی استخاره با رقاع و تسبیح و...) وقوع فعله علی مقتضی هذه الامور لاحتمال اصابة الرشد فیها ( چون احتمال هست که رشد در همین ها باشد- شاید خداوند این ها وسیله قرار داده)؛( از اینجا بحث ادله سنن را وارد می شود) اذ احتمال اشتراط الاصابة بجزمة بذلک او اخذه من دلیل معتبر واضح المنع بل هو بالنسبة الی هذا المعنی اوسع تسامحا من السنن ؛ اذ قد یتوقف فی مشروعیة نیة التقرب بمجرد قیام الاحتمال الناشیء من نحو تلک المراسیل مع انه لا باس به ایضا بناء علی ابتناء التسامح فیها علی الاحتیاط العقلی بل و علی غیره لمکان تلک الاخبار المرسلة و ان کانت هی فی غایة الضعف من الارسال....»

= یک بزرگی مثل صاحب جواهر می خواهد بگوید استخاره گرفتن دلیل خاص نمی خواهد، اولا از باب تسامح از ادله در سنن همان روایات ضعیف را زنده کنیم و اگر کسی مثل ما مبنای ش این باشد که نمی شود در ادله سنن تسامح کرد و مستحبات هم مثل محرمات و واجب است و نیاز به دلیل معتبر دارد، بالاخره با دلیل عام، می گوید که استخاره دلیل بر منع ندارد.

=تعلیقه این است ...
آیا در استخاره مشکل ما فقط اصل جواز این عمل است!؟ یا انی که در خارج القا می شود، و تصور مردم است و عمل ما خواص نشون میده، بحث مجعولیت و مشروعیت این کار است، این دو کار را نباید یکی کنیم.


مثال، یکبار یک کسی می گوید من می توانم ساعت نه نماز بخوانم به او می گویم آری، آیا می توانم هر ساعتی وضو بگیرم؟ بله
اما بعضی وقتی بحث سر اصل جواز نیست بلکه بحث بر سر این است که این مطلب چقدر در دین پایگاه دارد؟ آیا مورد جعل شارع بوده است یا نه؟ مثلا ایا فلان نماز را ما داریم یا نه؟ آیا فلان امام زاده نماز زیارت دارد ؟ در اینجا نمی توانیم بگویم بله، نماز خوب است و برو بخوان.چون این غیر از اصل جواز است این بحث مشروعیت است ... در اینجا ممکن است بگویم نه، نماز زیارت فقط برا حضرت معصومه وارد شده و برا دیگر امام زاده ها ما ندیدیم!
همچنین درباره متن زیارت نامه ها، که این زیارت نامه ها برای کدام امام زاده ها وارد شده؟ هرچند زیارت این ها یک امر جایزی است ولی حرف ما سر ورود است.


ببینید در استاره اگر این دومی شد(ورود) دیگر به قواعد عامی مثل الناس و کل شی لک حلال نمی شود تمسک کرد.ما نمی توانیم به قواعد کلی تمسک کنیم و بگویم که یکی از نمازهای شرعی ، نماز 9 صبح است!!!


وقتی می گویند جواز استخاره با قرآن یا سنگ جایز است یعنی اینکه آیا روایات خاصی بر شرعی بودن این ها داریم!؟ دقت شود سوال از این نیست که آیا می شود این کار را کرد یا نه؟ بلکه صحبت این است که آیا استخاره مورد مجعول شارع است مثل باب نماز و...؟
طبق مطلب بالا، باید ببینیم دلیلی داریم یا نه؟ آیا روایت یسع بن عبدالله قمی می تواند ثابت کند یا نه؟ واگر ثابت نکردند، قطعا این ها جعل شرعی نیستند و پایگاهی در شریعت ندارد.


نکته- اگر استخاره را از باب قواعد عام اثبات کنیم ( در حالی که ما به این قول قائل نیستیم) دیگر قرآن موضوعیت ندارد بلکه ان فرد می تواند کتاب دیگری مثل نهج البلاغه و.. باز کند.چونکه از قواعد الناس مسلطون ... برنیامده که حتما کتاب باید باشد ویا چند صفحه بشمار و...


درس خارج استاد علیدوست - قم

نظرات (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی